پوشش پا با استفاده از موی حیوانات

باتوجه به اسناد و مدارک موجود از گذشته تا کنون در زبان انگلیسی کلمه " sock" بسیار مشابه به انگلیسی قدیمی "socc" است که در زمان های دور از این کلمه برای تشبیه یک دمپایی سبک توسط مردمان آن زمان استفاده می شده است. اگر شما به دوران قدیم بریتانیای کبیر و زمان وجود آنگلوساکسون (برخی قبایل ژرمن بریتانیایی) نگاهی بیاندازید، متوجه می شوید که در پوشش آن زمان لباس هایی شبیه به جوراب های مدرن کنونی وجود داشته اند که گاها برخی از آن ها، شبیه به چکمه های زمستانی بلندی بوده است که درحال حاضر و در جامعه کنونی استفاده می شود؛ اما نکته جالب که باید بدانید، این است که این نوع پوشش ها فقط توسط ثروتمندان آن زمان استفاده می شد تا بتوانند در فصول سرد بریتانیا، پای خود را از سرمای استخوان سوز قطب شمال در امان نگاه دارند.

باتوجه به تفاسیر موجود و همانطور که مشخص است، تولید جوراب قبل از اختراع بافندگی مکانیزه  و در قرن شانزدهم  نیز بسیار رایج و کاربردی بوده است.

در آن زمان "جوراب ها" عمدتاً از پشم ساخته می شدند که این موضوع احتمال ایجاد خارش و اذیت پوست پای اشخاص را به همراه داشت. از این رو کفاشان انگلیسی، تصمیم گرفتند تا کفش های لوکسی را تولید کنند که بتواند به خوبی خارش ایجاد شده به دلیل پوشش جوراب های پشمی را از بین ببرد. 

اما قبل از ایجاد کفش های لوکس یا حتی پوشش هایی برای پا، طبق اسناد باستان شناسی موجود، انسان ها پاهای خود را با پوست حیوانات می پوشانند و برای ایجاد پوشش پوست‌ها و خزها را اغلب با نوارهای چرمی می‌پیچیدند تا در فرم ایجاد شده برای پوشش پای خود باقی بمانند. علاوه بر این باتوجه به پیدا شدن جسد یخی اوتزی  یا مرد یخی، مردی از عصر برنز که در یخچال‌های آلپاین پیدا شد؛ می‌دانیم که انسان‌ها مدت‌ها قبل از اختراع جوراب، چکمه‌های پوست خود را با نی پر می‌کردند تا عایق شود که این موضوع احتمالا به ایجاد گرما و جلوگیری از ایجاد عرق کمک می کرده است.

اولین نمونه های جوراب در کجا شناخته شد؟

اولین نمونه شناخته شده از هر نوع پوششی که می‌توان آن را جوراب خواند  ودر اسناد تاریخی ثبت شده است با نام «پیلوی» شناخته شد که یونانیان باستان برای پوشش پای خود از آن استفاده می کردند. اما دقیقا نمی توان گفت که جوراب های دوران یونان باستان دقیقا چه شکلی بودند؛ زیرا الیاف طبیعی استفاده شده در لباس ها بیش از چند قرن در مدیترانه دوام نمی آورند.  ولی خب به لطف هسیود، می دانیم که جوراب های یونانی از موهای مات شده حیوانات ساخته شده اند که انتخابی عالی برای محافظت از پا در برابر گرد و غبار و سنگ ریزه به شمار می رفته است. 

شواهد قرن دوم پس از میلاد، از جمله یک نقاشی دیواری و گزارش های مکتوب، لباس های بافتنی را توصیف می کند که شبیه جوراب هایی با پاشنه و پنجه باز است. این نوع پوشش توسط سربازان رومی و گارد پراتورین پوشیده می شد. این نوع پوشش که اصطاحا به عنوان "udones" شناخته می شوند، زیر صندل پوشیده می شدند تا از پاها در برابر چروک شدن، عرق سوز شدن و ایجاد آبله جلوگیری کنند و در کنار تمامی این مزایا احتمالا کمی گرما نیز برای پای سربازان در روزهای سرد سال به وجود می آوردند.

چرا در قرن پنجم مردان تصمیم به استفاده از پوشش پا گرفتند؟

در حوالی قرن پنجم، زمانی که مسیحیت در حال تبدیل شدن به یک نیروی سیاسی-اجتماعی مسلط در اروپا بود، مردان برای نشان دادن ارادت خود به دین، پوشش های مخصوص پا می‌پوشیدند. جوراب های قرن پنجم میلاد، نوارهای پارچه ای تکی بودند که دور پا و ساق پای مردان پیچیده می شد. این پوشش ها از انگشتان پا شروع می شد و اغلب تا ناحیه زانو مردان امتداد داشت.

از قرن پنجم تا اواخر قرن بیستم، جوراب‌ها به یک پوشش قابل دسترس و فراوان برای اقشار مختلف جامعه تبدیل شد. پارچه های بلند برای تولید جوراب به راحتی به دست می آمد و حتی پس از انقلاب صنعتی، تولید آن راحت تر شد. 

قدیمی ترین جوراب، متعلق به کدام دوره است؟

قدیمی ترین نمونه باقیمانده از یک جوراب در مصر پیدا شد و مربوط به حدود 300 تا  500  سال پس از میلاد است.

جوراب از کالای لوکس یا محصولی یکبار مصرف

جوراب حداقل از قرن چهارم تا اختراع بافندگی مکانیزه در قرن شانزدهم یک کالای لوکس برای ثروتمندان بود. پس از آن جوراب های پشمی برای بسیاری از مردم ارزان شد. اما خب باید گفت ارزان شدن این کالا به معنی خرید حداکثری آن نبود و اکثر مردم در یک زمان یک یا دو جفت جوراب داشتند.از این رو بسیاری از مردم جوراب های خود را تا زمانی که به صورت کامل پاره یا نخ نما نمی شدند، استفاده می کردند.

 در نهایت باید گفت که جوراب‌های گران‌قیمت این روزها معمولاً از ترمه ساخته می‌شوند و گاهی اوقات مقداری ابریشم در آن گنجانده می‌شود. با این حال، تکثیر پارچه های نفتی مانند نایلون و پلی استر بود که واقعاً بازی جوراب را در اواخر قرن بیستم تغییر داد. اکنون جوراب‌ها آنقدر ارزان و آسان تولید می‌شوند که در بیشتر موارد به‌عنوان یک کالا یکبار مصرف شناخته می‌شوند که این موضوع گاها بسیار مشکل ساز و دردناک است.

تاریخچه جوراب در ایران

تاریخچه جوراب در ایران به زمان سفر ناصرالدین‌شاه به کشورانگلستان درسال ۱۳۰۶ بر می گردد که این پادشاه ایرانی به عنوان سوغاتی برای همسران خوداز شهر براد فوردانگلیس، جوراب را وارد ایران کرد  و بعد از گذشت چندین سال و با استفاده متداول مردم از جوراب این کالا کم کم برای استفاده ی قشر پایین جامعه وارد بازار شد.

البته باید به این نکته اشاره کرد که در زمان های قدیم کارخانه‌ و یا کارگاه‌های جوراب بافی وجود نداشت و به همین دلیل این پوشش را خانم‌های خانه دار برای افراد خانه با استفاده از پشم حیوانات که به نخ تبدیل میکردند و با استفاده از ان نخ و یا پارچه جوراب را تهیه و یا می‌بافتند. همچنین اولین کارخانه‌ی تولیدی جوراب مردانه و جوراب زنانه در ایران، سال 1333 توسط فردی به نام خلیل رحیمی افتتاح شدد و در نهایت درسال 1345 ماشین های جوراب بافی چینی وارد ایران شد که سالها بعد واردات دستگاهای جوراب بافی قطع شد و تولیدات ماشین آلات جوراب بافی داخلی در ایران آغاز شد.

سخن پایانی

در نهایت باید به این موضوع اشاره کرد که تاریخچه دوخت و استفاده از جوراب به سالیان دور و دراز گذشته و زمانی که هنوز بسیاری از تجهیزات بافندگی یا نخ های مرغوب وجود نداشت، برمی گردد. صنعت جوراب سازی و بافتدگی آن در دوران مختلف، دست خوش تغییرات گاها مثبت و گاها گمراه کننده ای شده است که هر یک از این تغییرات نقشی مهم در پیشرفت و ایجاد صنعت جوراب سازی فعلی داشته است.

باید به این موضوع اشاره کرد که درحال حاضر باتوجه به نیاز روز افزون جامعه مدرن برای ایجاد استایل های متفاوت و در عین حال داشتن پوششی برای حفظ زیبایی پا، صنعت جوراب سازی ایران و جهان پیشرفت های چشمگیری داشته است و توانسته نیاز اقشار مختلف جامعه را باتوجه به سن و سالی که دارند به صورت کامل پوشش دهند.